บันทึกอนุทินครั้งที่2

บันทึกอนุทิน

วิชา การจัดประสบการณ์ศิลปะสร้างสรรค์สำหรับเด็กปฐมวัย
อาจารย์ผู้สอน อาจารย์กฤตธ์ตฤณน์ ตุ๊หมาด

วัน/เดือน/ปี  21-22 มกราคม พ.ศ.2558
ครั้งที่ 2 กลุ่มเรียน 102
เวลาเข้าเรียน 08:30 - 10:10 น. ห้อง 442 และเวลา 12:20 - 15:00 น. ห้อง 223

กิจกรรมวันที่ 1

     อาจารย์แจกกระดาษให้คนละ 1 แผ่น วันนี้อาจารย์ให้นักศึกษาทำกิจกรรมวาดภาพระบายสี
คำสั่ง : วาดภาพหัวข้อ "มือน้อยสร้างสรรค์" พร้อมอธิบายถึงรายละเอียดการทำ (อาจารย์ต้องการให้สร้างสรรค์การระบายสีช่องละสี)

    ภาพลายเส้นเค้าโครงมือ                  ภาพลงเส้นตัดขอบให้เด่นชัด

     ภาพซ้ายมือ - เมื่อวาดภาพมือเสร็จตามความพอใจของเราแล้ว (ให้เส้นตัดกัน)
     ภาพขวามือ - .ใช้เมจิกสีดำลากเส้นตัดขอบภาพที่วาดเพื่อความเด่นชัดขึ้น

ชื่อผลงาน Colorful

   

   



     การระบายสี - ระบายลงในช่องที่เป็นส่วนของภาพมือที่วาดเท่านั้น และแต่ละช่องลงสีที่ไม่เหมือนกัน สีของพื้นหลังดิฉันจะระบายสีดำเพื่อให้ภาพมือเด่นชัด

ขณะที่อาจารย์กำลังอ่านชื่อผลงานของแต่ละคน

   



     อาจารย์ให้มีการนำภาพวาดไปตัดตามกรอบสี่เหลี่ยมหรือพับก็ได้ และนำมาติดเป็นเฟรมฉากหลัง (ภาพพื้นหลัง) ไว้สำหรับให้ทุกคนๆสามารถเข้าไปถ่ายรูปได้

กิจกรรมวันที่ 2

     วันนี้อาจารย์สอนในเรื่องเกี่ยวกับทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับศิลปะสร้างสรรค์สำหรับเด็กปฐมวัย มีดังนี้

     ศิลปะ แต่เดิมหมายถึง งานช่างฝีมือ เป็นงานที่มนุษย์ใช้สติปัญญาสร้างสรรค์ขึ้นด้วย ความประณีต วิจิตรบรรจง ฉะนั้น งานศิลปะจึงไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ แต่เป็น ผลงานที่มนุษย์ใช้ปัญญา ความศรัทธา และความพากเพียรพยายามสร้างสรรค์ขึ้นมาใหม่

• ความงาม (ทางกาย,ทางใจ)
• รูปทรง
• การแสดงออก

"ศิลปะเป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นจากความคิดสร้างสรรค์

เพื่อให้เกิดความงาม และความพึงพอใจ"

• Art มีรากฐานมาจาก ภาษาลาตินว่า Ars หมายถึง ทักษะ หรือ ความชำนาญ หรือ ความสามารถพิเศษ 
• ศิลปะในภาษาไทย มาจากภาษาสันสกฤตว่า ศิลป
• ภาษาบาลี ว่า สิปป มีความหมายว่า ฝีมืออันยอดเยี่ยม
• สิ่งที่เด็กแสดงออกซึ่งความเจริญเติบโต ความนึกคิด ความเข้าใจ และการแปลความหมายของสิ่งแวดล้อม (โลเวนฟิลด์ และบริเตน, 1975 )
• ศิลปะที่มองเห็นได้ ที่เรียกว่า ทัศนศิลป์ คือศิลปะสองมิติ หรือ สามมิติ แทนความรู้สึกนึกคิดของเด็กโดยตรง (วิรุณ ตั้งเจริญ , 2526)
• งานศิลปะสำหรับเด็ก ไม่ใช่เพียงแค่การวาดภาพ ระบายสี หรือการประดิษฐ์สิ่งต่างๆเท่านั้น แต่หมายถึงการแสดงออก การสื่อสาร การถ่ายทอดจินตนาการ ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ของเด็กแต่ละคน ที่เกี่ยวข้องกับตัวเด็กและสิ่งแวดล้อม (สิริพรรณ ตันติรัตน์ไพศาล, 2545)

ปรัชญาศิลปศึกษา

• มุ่งสนับสนุนความคิดสร้างสรรค์
• เป็นเครื่องมือในการแสดงออก และใช้ความคิดสร้างสรรค์
• ให้ความสำคัญกับ กระบวนการสร้างสรรค์งาน
• เน้นความไวในการรับรู้ด้านอารมณ์ ความคิดจากสิ่งที่มองเห็น
• ความรู้สึกที่มีอยู่เบื้องหลังผลงาน
• สนับสนุนให้เรียนรู้ ด้วยการค้นคว้า ทดลองสิ่งใหม่ๆ
• นำไปใช้พัฒนาชีวิตด้านอื่นๆได้

ความสำคัญของศิลปะสร้างสรรค์สำหรับเด็กปฐมวัย

ตอบสนองความต้องการของเด็กปฐมวัย
     - เด็กชอบวาดรูป ขีดๆเขียนๆ
     - เด็กมีความคิด จินตนาการ
     - เด็กใช้ถ่ายทอดความรู้สึกนึกคิด ที่บางครั้งไม่สามารถ พูด อธิบายได้
     - เด็กต้องการการสนับสนุนจากผู้ใหญ่
     - เด็กต้องการกำลังใจ การสร้างความเชื่อมั่น และความภาคภูมิใจ

ความสำคัญของการจัดประสบการณ์ศิลปะสร้างสรรค์สำหรับเด็กปฐมวัย

• เป็นพื้นฐานทางการศึกษาที่สำคัญสำหรับเด็กปฐมวัย 

          - ร่างกาย อารมณ์-จิตใจ สังคม สติปัญญา

• ช่วยจัดสรรประสบการณ์ที่มีผลต่อการเรียนรู้ให้กว้างมากขึ้น 

          - กระบวนการทางศิลปะจะทำให้เด็กเกิดการเรียนรู้ตนเองและสิ่งแวดล้อมมากขึ้นตามวัย

• ช่วยพัฒนาเด็กเป็นรายบุคคล ช่วยเสริมสร้าง / กระตุ้นความคิดสร้างสรรค์

ทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับความคิดสร้างสรรค์

ทฤษฎีโครงสร้างทางสติปัญญาของกิลฟอร์ด

• นักจิตวิทยาชาวอเมริกัน
• ศึกษาเกี่ยวกับการวิเคราะห์ ตัวประกอบของสติปัญญา 

          - เน้นเรื่องความคิดสร้างสรรค์
          - ความมีเหตุผล
          - การแก้ปัญหา
ความสามารถของสมอง
กิลฟอร์ด อธิบายความสามารถของสมองออกเป็น 3 มิติ
     มิติที่ 1 เนื้อหา

• มิติเกี่ยวกับ ข้อมูล หรือ สิ่งเร้าที่เป็นสื่อในการคิด
• สมอง รับข้อมูลเข้าไปคิด พิจารณา 4 ลักษณะ 

          - ภาพ
          - สัญลักษณ์
          - ภาษา
          - พฤติกรรม
     มิติที่ 2 วิธีการคิด

• มิติที่แสดงลักษณะการทำงานของสมองใน 5 ลักษณะ 

          - การรู้จัก การเข้าใจ
          - การจำ
          - การคิดแบบอเนกนัย (คิดได้หลายรูปแบบ หลากหลาย)
          - การคิดแบบเอกนัย (ตัดสินใจเลือกสิ่งที่ดีที่สุด)
          - การประเมินค่า

     มิติที่ 3 ผลของการคิด

• มิติที่แสดงถึงผลที่ได้จากการทำงานของสมอง จากมิติที่ 1 + มิติที่ 2 มี 6 ลักษณะ 

          - หน่วย
          - จำพวก
          - ความสัมพันธ์
          - ระบบ
          - การแปลงรูป
          - การประยุกต์

ทฤษฎีความคิดสร้างสรรค์ของทอร์แรนซ์ (Torrance)

• นักจิตวิทยาและนักการศึกษาผู้มีชื่อเสียง ชาวอเมริกัน
• เสนอแนวคิดเกี่ยวกับความคิดสร้างสรรค์ว่า ประกอบด้วย 

          - ความคล่องแคล่วในการคิด
          - ความยืดหยุ่นในการคิด - ความริเริ่มในการคิด

• แบ่งลำดับขั้นการคิดสร้างสรรค์ เป็น 5 ขั้น 

          ขั้นที่ 1 ขั้นการค้นพบความจริง

          - เป็นขั้นเริ่มต้น ค้นหาสาเหตุ
          - ในการทำงานเริ่มแรก ต้องมีการคิดค้น หรือหาข้อมูลต่างๆ จะเกิดความรู้สึกกังวล สับสน วุ่นวาย แล้วค่อยๆปรับตัว พยายามคิดหาสาเหตุ ว่าสิ่งที่ทำให้กังวลใจนั้น คืออะไร

          ขั้นที่ 2 ขั้นการค้นพบปัญหา

          - เป็นขั้นที่สามารถคิดได้ และ
          - เกิดความเข้าใจแล้วว่า ปัญหาคืออะไร

          ขั้นที่ 3 ขั้นการตั้งสมมุติฐาน

          - เมื่อรู้ปัญหาว่าคืออะไรจากขั้นที่ 1 และ ขั้นที่ 2 แล้วก็พยายามคิดแก้ปัญหา
          - หาทางออกโดยการตั้งสมมุติฐาน          

          ขั้นที่ 4 ขั้นการค้นพบคำตอบ 

          - เป็นการค้นพบคำตอบจากการตั้งสมมุติฐานด้วยวิธีการต่างๆอย่างหลากหลาย

          ขั้นที่ 5 ขั้นยอมรับผลจากการค้นพบ

          - ค้นพบว่าสมมุติฐานที่ทดสอบไปในขั้นที่ 4 นั้น ได้ผลเป็นอย่างไร
          - สรุปว่าสมมุติฐานใดคือการแก้ปัญหา หรือทางออกที่ดีที่สุด

ทฤษฎีความคิดสองลักษณะ

• เป็นทฤษฎีที่กำลังได้รับความสนใจ เพราะเป็นการค้นพบความรู้เกี่ยวกับการทำงานของสมองมนุษย์
• การทำงานของสมองสองซีก ทำงานแตกต่างกัน สมองซีกซ้าย ทำงานส่วนของการคิดที่เป็นเหตุผลสมองซีกขวา ทำงานส่วนจินตนาการ และความคิดสร้างสรรค์
• แพทย์หญิงกมลพรรณ ชีวพันธุศรี กล่าวว่า คนเรามีสมอง 2 ซีก คือ...สมองซีกขวา ซึ่งเป็นส่วนของจินตนาการและความคิดสร้างสรรค์ สามารถพัฒนาได้มากในช่วงวัย 4-7 ปี ส่วนสมองซีกซ้ายที่เป็นส่วนของการคิดที่เป็นเหตุผล จะพัฒนาในช่วง 9-12 ปี และสมองจะเจริญเติบโตเต็มที่เมื่อเด็กอายุ 11-13 ปี
• ปัจจุบัน คนส่วนใหญ่มักได้รับการพัฒนาเพียงสมองซีกใดซีกหนึ่งเป็นพิเศษ ไม่ให้ความสนใจการทำงานของสมองอีกซีกหนึ่งเท่าที่ควร
• นักการศึกษาและนักวิทยาศาสตร์ต่างให้ความสำคัญ และสนับสนุนการทำงานของสมอง 2 ซีกอย่างเท่าเทียมกัน เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด เพราะบรรดางานค้นพบทางวิทยาศาสตร์ที่ยิ่งใหญ่ งานสร้างสรรค์ศิลปะ และความคิดแปลกใหม่ ล้วนเกิดจากการทำงานของสมองซีกขวา
• แนวคิดเกี่ยวกับการทำงานของสมองสองซีก ได้ถูกนำไปใช้ประโยชน์และพัฒนาการจัดการศึกษา 

          - ผู้เรียนได้เรียนรู้และทำกิจกรรมแบบบูรณาการ
          - มีการเรียนรู้แบบวัฏจักรการเรียนรู้ หรือ 4 MAT
          - มีการทำกิจกรรมที่หลากหลาย

ทฤษฎีพหุปัญญาของการ์ดเนอร์

• ผู้เชี่ยวชาญทางด้านจิตวิทยาการศึกษา ชาวอเมริกัน แห่งมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด
• ศึกษาเกี่ยวกับความหลากหลายของสติปัญญา
• ผู้คิดค้นทฤษฎีพหุปัญญา ( ศักยภาพและความสามารถที่หลากหลายของมนุษย์ )
• ทฤษฎีพหุปัญญา จำแนกความสามารถหรือสติปัญญาของคนเอาไว้ 9 ด้าน ได้แก่ 

          - ความสามารถด้านภาษา

          - ความสามารถด้านตรรกวิทยาแลคณิตศาสตร์
          - ความสามารถด้านดนตรี

          - ความสามารถด้านมิติสัมพันธ์
          - ความสามารถด้านกีฬาและการควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกาย
          - ความสามารถด้านมนุษยสัมพันธ์

          - ความสามารถด้านจิตวิเคราะห์
          - ความสามารถด้านธรรมชาติศึกษา
          - ความสามารถในการคิดพลิกแพลงแตกต่างในการแก้ปัญหา

ทฤษฎีโอตา (AUTA)
     เดวิส (Davis) และซัลลิแวน (Sullivan) ความคิดสร้างสรรค์นั้นมีอยู่ในมนุษย์ทุกคน และสามารถพัฒนาให้สูงขึ้นได้ การพัฒนาความคิดสร้างสรรค์ตามรูปแบบโอตา มีลำดับการพัฒนา 4 ขั้นตอน ได้แก่ การตระหนัก ความเข้าใจ เทคนิควิธี และการตระหนักในความจริงของสิ่งต่างๆ

     ขั้นตอนที่ 1 การตระหนัก  ต้องตระหนักถึงความสำคัญของความคิดสร้างสรรค์ที่มีต่อตนเอง ทั้งในอดีตและปัจจุบัน เช่น 

          - การพัฒนาปรีชาญาณ
          - การรู้จักและเข้าใจตนเอง
          - การมีสุขภาพจิตที่สมบูรณ์
          - การมีชีวิตที่ดีขึ้นกว่าเดิม

     ขั้นตอนที่ 2 ความเข้าใจ  มีความรู้ ความเข้าใจอย่างลึกซึ้งในเรื่องต่างๆ...
          - ความรู้และเนื้อหาเรื่องบุคลิกภาพของบุคคลที่มีความคิดสร้างสรรค์
          - ลักษณะกระบวนการความคิดสร้างสรรค์
          -ทฤษฏีวามคิดสร้างสรรค์
          - เทคนิค วิธีการฝึกความคิดสร้างสรรค์
     ขั้นตอนที่ 3 เทคนิควิธี  การรู้เทคนิควิธีในการพัฒนาความคิดสร้างสรรค์ทั้งที่เป็นเทคนิคส่วนบุคคลและเทคนิคที่เป็นมาตรฐาน...
          - เทคนิควิธีการในการฝึกความคิดสร้างสรรค์
          - การระดมสมอง
          - การคิดเชิงเปรียบเทียบ
          - การฝึกจินตนาการ
     ขั้นตอนที่ 4 การตระหนักในความจริงของสิ่งต่างๆ  การรู้จักหรือตระหนักในตนเอง พอใจในตนเอง สามารถดึงศักยภาพมาใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อตนเอง...
          - เปิดกว้างรับประสบการณ์ต่างๆ โดยปรับตัวอย่างเหมาะสม
          - มีความคิดริเริ่มและผลิตผลงานด้วยตนเอง
          - สามารถปรับปรุงและเปลี่ยนแปลงแนวทางในการดำเนินชีวิตที่เหมาะสม

พัฒนาการทางศิลปะ

     เคลล็อก (Kellogg) ศึกษางานขีดๆเขียนๆของเด็กปฐมวัย และจำแนกขั้นตอนออกเป็น 4 ขั้นตอน ทำให้เข้าใจถึงความสำคัญของงานขีดๆเขียนๆทางศิลปะที่มีผลเชื่อมโยงกับพัฒนาการของเด็ก 4 ขั้นตอน มีดังนี้ ขั้นขีดเขี่ย ขั้นเขียนเป็นรูปร่าง ขั้นรู้จักออกแบบ และขั้นการวาดแสดงเป็นภาพ

ขั้นที่ 1 ขั้นขีดเขี่ย (placement stage)

• เด็กวัย 2 ขวบ
• ขีดๆเขียนๆตามธรรมชาติ
• ขีดเขี่ยเป็นเส้นตรงบ้าง โค้งบ้าง
• ขีดโดยปราศจากการควบคุม

ขั้นที่ 2 ขั้นเขียนเป็นรูปร่าง (shape stage)

• เด็กวัย 3 ขวบ
• การขีดๆเขียนๆเริ่มเป็นรูปร่างขึ้น
• เขียนวงกลมได้
• ควบคุมมือกับตาให้สัมพันธ์กันมากขึ้น

ขั้นที่ 3 ขั้นรู้จักออกแบบ (design stage)

• เด็กวัย 4 ขวบ
• ขีดๆเขียนๆที่เป็นรูปร่างเข้าด้วยกัน
• วาดโครงสร้างหรือเค้าโครงได้
• วาดสี่เหลี่ยมได้

ขั้นที่ 4 ขั้นการวาดแสดงเป็นภาพ (pictorial stage)

• เด็กวัย 5 ขวบขึ้นไป
• เริ่มแยกแยะวัตถุที่เหมือนกับมาตรฐานของผู้ใหญ่ได้
• รับรู้ความเป็นจริง เขียนภาพแสดงถึงภาพคน/ สัตว์ได้
• ควบคุมการขีดเขียนได้ดี
• วาดสามเหลี่ยมได้

พัฒนาการด้านร่างกาย

     กีเซลล์และคอร์บิน สรุปพัฒนาการด้านการเคลื่อนไหวของเด็กปฐมวัย ตามลักษณะพฤติกรรมทางการใช้กล้ามเนื้อใหญ่และกล้ามเนื้อเล็ก ดังนี้

• ด้านการตัด 

          - อายุ 3-4 ปี ตัดกระดาษเป็นชิ้นส่วนได้
          - อายุ 4-5 ปี ตัดกระดาษเป็นเส้นตรงได้
          - อายุ 5-6 ปี ตัดกระดาษตามเส้นโค้งหรือรูปร่างต่างๆได้

• การขีดเขียน 

          - อายุ 3-4 ปี เขียนรูปวงกลมตามแบบได้
          - อายุ 4-5 ปี เขียนรูปสี่เหลี่ยมจตุรัสตามแบบได้
          - อายุ 5-6 ปี เขียนรูปสามเหลี่ยมตามแบบได้

• การพับ 

          - อายุ 3-4 ปี พับและรีดสันกระดาษสองทบตามแบบได้
          - อายุ 4-5 ปี พับและรีดสันกระดาษสามทบตามแบบได้
          - อายุ 5-6 ปี พับและรีดสันกระดาษได้คล่องแคล่ว หลายแบบ

• การวาด 

          - อายุ 3-4 ปี วาดภาพคนมีศีรษะ ตา ขา ปาก
          - อายุ 4-5 ปี วาดภาพคนมีศีรษะ ตา ปาก จมูก ปาก ลำตัว เท้า
          - อายุ 5-6 ปี วาดภาพคนมีศีรษะ ตา ปาก ลำตัว เท้า จมูก แขน มือ คอ ผม

การนำไปประยุกต์ใช้
     สามารถนำความรู้จากทฤษฎีต่างๆไปเป็นแนวทางในการจัดกิจกรรมให้กับเด็กๆได้อย่างเหมาะสมตามวัย ในแต่ละช่วงวัยของเด็กว่าเราควรสอนอย่างไร และให้เด็กได้พัฒนาการครบทั้ง 4 ด้าน

การประเมินผล

• การประเมินตนเอง - การแต่งกายสะอาดเรียบร้อยถูกระเบียบ เข้าห้องเรียนตรงต่อเวลา ตั้งใจทำกิจกรรมมือน้อยสร้างสรรค์อย่างเต็มที่ แต่รู้สึกว่าผลงานออกมายังดูไม่ค่อยดีเนื่องจากสีไม้มีน้อย สีไม่เยอะ เลยดูสีไม่ค่อยหลากหลายสักเท่าไหร่ และเวลามีจำกัดทำให้ต้องรีบทำ ส่วนการบรรยายทฤษฏีอาจารย์อธิบายรายละเอียดดีค่ะ
• การประเมินเพื่อน - การแต่งกายสะอาดเรียบร้อยถูกระเบียบ เพื่อนๆเฮฮา มีการแบ่งปันสีไม้ กบเหลาดินสอให้กัน ทุกๆคนต่างตั้งใจทำงานของตัวเอง ความคิดสร้างสรรค์ การออกแบบภาพมือของแต่ละคนก็แตกต่างกันออกไป
• การประเมินอาจารย์ - การแต่งกายสะอาดสุภาพ พูดจาไพเราะ พูดคุยสนุกสนาน ชอบเล่นมุข หากิจกรรมดีๆมาให้นักศึกษาได้ทำเรื่อยๆ และสอนเกี่ยวกับทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับศิลปะสร้างสรรค์สำหรับเด็กปฐมวัยอย่างละเอียดแบบกระฉับดีมากค่ะ